ĐỘT QUỴ KHÔNG THỂ XEM THƯỜNG

I. Số ca bệnh tăng liên tục qua các năm:

- Bệnh viện Nhân dân 115 là cơ sở y tế đầu tiên tại thành phố Hồ Chí Minh thành lập trung tâm đột quỵ và số liệu ca bệnh điều trị đột quỵ tại đây tăng cao hàng năm.

- Năm 2005, trung bình mỗi tháng bệnh viện tiếp nhận khoảng 100 trường hợp. Năm 2019, trung bình mỗi tháng tiếp nhận hơn 1.150 ca, gần 14.000 bệnh nhân được điều trị. Năm 2020, trung tâm tiếp nhận hơn 60% trong tổng số bệnh nhân đột quỵ do Trung tâm Cấp cứu 115 chuyển tới.

- Cho đến nay hơn 15 năm, số ca đột quỵ đã tăng hơn 11 lần, đây là căn bệnh không của riêng ai và không thể xem thường được.

Khoa Bệnh lý mạch máu não với quy mô hơn 143 giường luôn đầy bệnh nhân tại BV Nhân Dân 115

Đột quỵ là bệnh lý phổ biến, khả năng gây tử vong cao hàng đầu:

• Cứ mỗi 6 ca bệnh tim mạch sẽ có 1 ca do đột quỵ gây ra.

• Khoảng 02 giây lại có 1 người bị đột quỵ, mỗi 06 giây lại có 1 người mất vì đột quỵ trên thế giới.

• Có khoảng 1/4 trường hợp xảy ra ở những bệnh nhân đã từng có tiền sử đột quỵ.

• 87% trên tổng các ca đột quỵ là do thiếu máu não cục bộ (máu lưu thông đến não không đủ).

• Đột quỵ có thể xảy ra ở bất cứ độ tuổi nào và có thể gây di chứng liệt, suy giảm khả năng hoạt động.

Bên cạnh nguy cơ tử vong, gánh nặng chi phí Y tế cũng đè nặng người bệnh và gia đình nếu họ bị di chứng tàn tật suốt đời.

II. Đối tượng nào dễ bị đột quỵ 'ghé thăm'?

- Đột quỵ, hay tai biến mạch máu não là tình trạng một phần não bị tổn thương đột ngột do mạch máu nuôi não bị tắc nghẽn (nhồi máu) hoặc vỡ mạch (xuất huyết).

Nguyên nhân dẫn đến đột quỵ có rất nhiều:

• Những người bị rối loạn lipit máu (máu nhiễm mỡ).

• Bệnh nhân tiểu đường.

• Người mắc các bệnh lý tim mạch, tăng huyết áp.

• Người nghiện thuốc lá. (Nghiên cứu chỉ ra rằng, các hợp chất có trong thuốc lá làm hình thành các cục máu đông – là nguyên nhân chính gây ra đột quỵ não. Ngoài ra, khói thuốc lá cũng có thể gây phá hủy thành tế bào mạch máu, hình thành các mảng xơ vữa động mạch, dẫn đến hẹp động mạch và tăng triglyceride trong máu.)

- Các bệnh nhân rung nhĩ, van tim, rối loạn nhịp tim, khuyết tật tim bẩm sinh... trái tim hoạt động không khỏe mạnh, việc tuần hoán máu sẽ thiếu trơn tru. Do đó, tim có thể ngưng bơm máu lên não đột ngột, hoặc cục máu đông hình thành từ nhịp tim bất thường sẽ di chuyển đến não, bị mắc kẹt và gây ra đột quỵ.

- Quá trình xơ vữa mạch máu ở các bệnh nhân: đái tháo đường, máu nhiễm mỡ, nghiện thuốc lá cao hơn người bình thường. Các mảng xơ vữa có thể làm hẹp lòng mạch máu, cản trở sự lưu thông của máu. 

- Với bệnh tăng huyết áp lại nghiêm trọng hơn. Khi huyết áp tăng, lực tác động của máu lên thành động mạch cao hơn mức cần thiết. Lâu ngày, mạch máu bị tổn thương và không đàn hồi tốt nữa, mạch có thể bị vỡ khi cục máu đông dồn ép, gây xuất huyết não.

 

Những đối tượng cần phòng tránh:

- Đối với người chưa bị đột quỵ mà mang yếu tố nguy cơ cao như kể trên thì điều trị phòng ngừa là phương pháp hiệu quả nhất. Khi người bệnh tuân thủ điều trị, cai thuốc lá (nếu có), kiểm soát bệnh nền tim mạch, tăng huyết áp, mỡ máu, đái tháo đường tốt, nguy cơ sẽ giảm theo.

- Người đã từng đột quỵ, phải tìm ra nguyên nhân để điều trị tận gốc. Sau khi thoát khỏi nguy cơ tử vong, cần uống thuốc phòng ngừa tái phát và tập vật lý trị liệu phục hồi chức năng.

- Đối với người lớn tuổi, người có nguy cơ đột quỵ nên ăn ít muối, ít dầu mỡ, ít đường như bệnh nhân tim mạch. Chú ý theo dõi dấu hiệu của cơ thể. Bất cứ khi nào cảm thấy: chóng mặt, hoa mắt, tê yếu nửa người, khó điều khiển tay chân, miệng méo, cơ mặt xệ, nói khó khăn... dù chỉ thoáng qua và biến mất, nên nghĩ ngay đến đột quỵ và tới bệnh viện can thiệp kịp thời.

- Những người trẻ tuổi cũng là 'đối tượng' đột quỵ có thể nhắm đến do lối sống thiếu khoa học với thức ăn nhanh, bia rượu, thuốc lá, làm việc quá sức, thức quá khuya, lười vận động... là con đường dễ dẫn đến đột quỵ.

Tỉ lệ gia tăng ca bệnh đột quỵ ở người trẻ ngày càng cao do lối sống thiếu khoa học.

III. Xử trí tình huống đột quỵ

- Não cần đến 20% lượng oxy ta hít thở dù nó chỉ chiếm 2% khối lượng cơ thể, cứ mỗi một phút não bị thiếu máu, có đến hai triệu tế bào não chết đi và không thể phục hồi do thiếu oxy.

- Do đó điều kiện tiên quyết để cứu người đột quỵ là xử trí cấp cứu càng sớm càng tốt, thường gọi là trong thời gian vàng khởi phát đột quỵ là 4,5,6 giờ hoặc đến 24 giờ, tùy từng trường hợp. Mỗi 15 phút được rút ngắn trong quá trình trị liệu sẽ giảm 4% nguy cơ tử vong và tăng 4% cơ hội sống cho bệnh nhân đột quỵ. 

HÃY NHANH LÊN - BE FAST:

Nếu gặp phải các triệu chứng sơ khởi của đột quỵ như sau, hãy chú ý:

1. BALANCE - THĂNG BẰNG:
Đi không vững, chóng mặt, đau đầu, mất thăng bằng.

2. EYES - THỊ LỰC:
Đột ngột mất thị lực ở 1 hoặc cả 2 mắt, hoa mắt, mờ mắt...

3. FACE - CƠ MẶT:
Không điều khiển được cơ mặt, miệng méo, xệ...

4. ARM - TAY CHÂN:
Vận động cơ thể khó khăn, tê liệt 1 bên hoặc cả 2 bên...

5. SPEECH - NÓI NĂNG:
Không thể nói rõ ràng, ú ớ thậm chí không nói được.

6. TIME - THỜI GIAN:
Phải chú ý thời gian khởi phát các triệu chứng nhẹ để đề phòng, báo cho người thân, bạn bè, người xung quanh hoặc liên hệ ngay các cơ sở Y tế gần nhất để được theo dõi, điều trị.

- Sở Y tế đang đặt mục tiêu điều trị dưới 60 phút cho bệnh nhân đột quỵ, bao gồm toàn bộ quá trình, từ khi 115 tiếp cận người bệnh tại hiện trường, xử trí ban đầu, vận chuyển, cho đến khi có chỉ định can thiệp tại bệnh viện.

- Trung tâm Cấp cứu 115 đã có 38 trạm cấp cứu vệ tinh, phân bố khắp 24 quận, huyện, sẵn sàng tiếp cận, điều phối, vận chuyển bệnh nhân đột quỵ tới bệnh viện nhanh nhất. Nhân viên cấp cứu ngoại viện được đào tạo chuyên sâu kỹ năng, chuyên môn nhận biết, xử trí đột quỵ.

- Bên cạnh đó, Sở Y tế cũng yêu cầu phân loại xe cứu thương theo từng nhóm bệnh. Như xe cấp cứu bệnh nhân đột quỵ phải được trang bị đầy đủ phương tiện, dụng cụ, để có thể can thiệp đột quỵ ngay trên xe, rút ngắn tối đa thời gian não thiếu máu. Ngoài các phương tiện cấp cứu như ô tô, mô tô, ngành Y tế còn mong muốn mở rộng với trực thăng cấp cứu để hạn chế tình trạng tắc nghẽn giao thông như hiện nay, nhất là vào giờ tan tầm và những tuyến đường thường xuyên kẹt xe.

Trực thăng của Bộ Quốc phòng cùng tổ bay cấp cứu Bệnh viện Quân y 175 vận chuyển một bệnh nhân nặng từ Trường Sa vào đất liền. Ảnh: Trần Chính.

---------------------------
Nguồn:
Đột Quỵ - CDC Hoa Kỳ: About Stroke | cdc.gov
Gia tăng số ca Đột quy trong 15 năm - VNEXPRESS: Bệnh nhân đột quỵ tăng 11 lần